Giảm Phát Thải Khí Carbon

Giảm phát thải CO2 là gì, nó được định nghĩa là giảm thiểu lượng khí thải CO2 từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch do hoạt động của con người gây ra. Quá trình được thực hiện ở cả phía cầu cũng như phía cung thông qua việc cải thiện hiệu quả, giảm mức tiêu thụ năng lượng, sử dụng một số công nghệ năng lượng thay thế và sử dụng ít carbon chuyển sang những năng lượng thân thiện với môi trường hơn.(1)

Khái niệm về tín chỉ Carbon:

Tín chỉ Carbon là chứng nhận để giao dịch thương mại và thể hiện quyền phát thải lượng khí nhà kính, cụ thể là khí CO2. Nó đại diện cho quyền phát thải một tấn CO2 hoặc một lượng khí nhà kính khác tương đương với 1 tấn CO2 (CO2e) vào bầu khí quyển.

Tín chỉ Carbon là giấy phép hoặc chứng chỉ có thể mua bán, cung cấp cho người nắm giữ tín chỉ quyền phát thải một tấn carbon dioxide hoặc tương đương với một loại khí nhà kính khác. Mục tiêu chính của việc tạo ra tín chỉ carbon là giảm lượng khí thải carbon dioxide và các loại khí nhà kính khác từ các hoạt động công nghiệp, nhằm giảm tác động của hiện tượng nóng lên toàn cầu.

Tín chỉ Carbon là chứng nhận để giao dịch thương mại và thể hiện quyền phát thải lượng khí nhà kính, cụ thể là khí CO2.(5)

Thực trạng chứng chỉ giảm phát thải tại Việt Nam

Tại Việt Nam, hệ thống chứng chỉ giảm phát thải đang trong giai đoạn phát triển và hoàn thiện. Dưới đây là một số thông tin cụ thể về hiện trạng, kết quả và hành động liên quan đến chứng chỉ giảm phát thải tại Việt Nam.

Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ trong việc giảm phát thải khí nhà kính theo Thỏa thuận Paris. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách và quy định nhằm thúc đẩy việc giảm phát thải CO2, bao gồm việc thiết lập hệ thống chứng chỉ giảm phát thải. Tuy nhiên, hệ thống này vẫn đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện(6)

Giảm phát thải CO2 là một trong những nhiệm vụ cấp bách để bảo vệ môi trường và duy trì khí hậu ổn định. Chứng chỉ giảm phát thải đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích các doanh nghiệp giảm lượng phát thải và đầu tư vào công nghệ sạch. Tuy nhiên, để hệ thống này hoạt động hiệu quả, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng quốc tế, cùng với việc cải tiến liên tục các cơ chế và chính sách liên quan.

Tại Việt Nam, hệ thống chứng chỉ giảm phát thải đang dần được hoàn thiện và đã đạt được một số kết quả tích cực. Với các hành động cụ thể và sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế, Việt Nam đang từng bước tiến tới mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, góp phần bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Việc thu lợi nhuận từ việc bán tín chỉ Carbon đã thu lại lợi nhuận hàng tỷ đồng cho Việt Nam. Cụ thể tại Quảng Bình đã nhận 82,4 tỉ đồng từ việc bán tín chỉ carbon của 469.317 ha rừng. Bộ NN-PTNT cho biết, có đến 6 tỉnh tham gia Thỏa thuận chi trả giảm phát thải vùng Bắc Trung bộ (ERPA) với đại diện là Bộ NN-PTNT và Ngân hàng thế giới (WB) giai đoạn 2018 – 2024. Theo thỏa thuận trên, trong năm 2023, VN đã chuyển nhượng 10,3 triệu tấn CO2e cho WB với tổng số tiền nhận về là 51,5 triệu USD, tương ứng 1.200 tỉ đồng.

Bên cạnh đó, Bộ NN-PTNT còn ký “Ý định thư về mua bán giảm phát thải” với Tổ chức Tăng cường tài chính lâm nghiệp (Emergent) cho 11 tỉnh vùng Tây nguyên và Nam Trung bộ. VN sẽ chuyển nhượng cho Emergent khoảng 5,15 triệu tấn CO2e với giá tối thiểu là 10 USD/tấn (tương đương 51,5 triệu USD) cho giai đoạn 2022 – 2026. Như vậy có thể thấy những tín hiệu tích cực trong việc vận hành và sử dụng tín chỉ Carbon tại Việt Nam(7)

Ngày 16/9/2024, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã tiếp và làm việc với bà Mariam Sherman - tân Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam. Đây là lần đầu tiên bà Sherman đến thăm Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

ĐỀ NGHỊ HỖ TRỢ VỀ AN NINH THUỶ LỢI

Bộ trưởng Lê Minh Hoan chào mừng bà Mariam Sherman trong vai trò mới và bày tỏ mong muốn thúc đẩy quan hệ hợp tác với WB. Bộ trưởng kỳ vọng rằng với nhiệm kỳ mới của bà Sherman, WB sẽ tổ chức thêm các sự kiện, hội thảo để nâng cao năng lực tổ chức các dự án quốc tế cho Việt Nam một cách đồng bộ. Cùng với đó, trở thành cầu nối giữa các Bộ, ngành, để các cơ quan nhà nước phối hợp thống nhất.

Đề cập về những thành công từ các dự án do WB hỗ trợ tại Việt Nam, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết điển hình là dự án Chống chịu Khí hậu tổng hợp và Sinh kế bền vững (WB9) sau 8 năm thực hiện đã mang lại lợi ích trực tiếp cho hơn 1,8 triệu nông dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long, hỗ trợ quá trình chuyển đổi sinh kế và cải thiện các hoạt động canh tác theo hướng các mô hình chống chịu khí hậu tốt hơn trên diện tích hơn 200.000 ha.

"Chúng tôi mong muốn Ngân hàng Thế giới hỗ trợ xây dựng các hồ thủy lợi lớn, công trình cấp nước sinh hoạt cho người dân sinh sống tại vùng khó khăn, vùng thường xuyên xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, công trình cấp nước sinh hoạt liên vùng…”.

Ông Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Cùng với đó, dự án Chuyển đổi Nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT) là điểm sáng trong khu vực về đổi mới phương thức canh tác theo hướng bền vững, nâng cao chuỗi giá trị cho các ngành hàng lúa gạo và cà phê. Dự án này đã tạo nền móng vững chắc để Ngân hàng thế giới tiếp tục hỗ trợ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

“Mặc dù còn nhiều khó khăn trong việc vay vốn từ WB cho Đề án 1 triệu hạ lúa chất lượng cao, phát thải thấp, do chưa có cơ chế vay vốn đặc thù, nhưng những kết quả ban đầu của các mô hình thí điểm trong khuôn khổ đề án đã vượt ngoài mong đợi của Bộ”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan chia sẻ về những khó khăn hiện tại mà Việt Nam đang đối mặt, đặc biệt là sự chồng chéo trong các quy định và luật pháp, như Nghị định về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), Luật Ngân sách Nhà nước và Luật Đầu tư công, đã gây cản trở cho quá trình tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài.

Mặt khác, Bộ trưởng Hoan cũng đề nghị phía WB xem xét hỗ trợ Việt Nam về ý tưởng dự án an ninh nguồn nước và hiện đại hóa thủy lợi. Đồng thời cho biết Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam đang ưu tiên các công trình hạ tầng ngành nước phục vụ đa mục tiêu, phạm vi tác động lớn.

Chứng chỉ giảm phát thải là gì?

Chứng chỉ giảm phát thải là gì, theo Ban thư ký Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc quy định được viết tắt là CERS (Certified Emissions Reduction), là chứng chỉ giảm phát thải khí nhà kính. Chứng chỉ này được coi như một loại hàng hóa đặc biệt có thể trao đổi, mua bán giữa các quốc gia hoặc doanh nghiệp.(4)

Những đơn vị đủ điều kiện sở hữu chứng chỉ phát thải khí nhà kính có quyền trao đổi và bán lại chứng chỉ cho những đơn vị hay quốc gia có nhu cầu sử dụng với nguyên tắc thuận mua vừa bán. Các đơn vị bán có quyền nhận lợi nhuận từ việc trao đổi và buôn bán chứng chỉ này để tăng thu nhập và đơn vị mua sẽ giảm tránh được các lệnh phạt khi phát thải CO2 quá quy định cho phép

THÚC ĐẨY CƠ CHẾ MUA BÁN TÍN CHỈ CARBON

Trao đổi với Bộ trưởng Lê Minh Hoan, bà Sherman bày tỏ chia buồn vì tác động nặng nề của cơn bão Yagi đối với Việt Nam. “Thiên tai đi qua đã để lại hậu quả to lớn. Chúng tôi nhận ra sự cần thiết để hỗ trợ Việt Nam nâng cao khả năng chống chịu của hạ tầng trước biến đổi khí hậu và giúp nông dân Việt Nam chuyển đổi sinh kế sang các mô hình nông nghiệp sinh thái, phù hợp với đặc thù khí hậu mỗi vùng miền”, bà Sherman nói.

Giám đốc WB tại Việt Nam cho rằng cần có những tác động kinh tế rõ ràng tại các khu vực dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu, như miền núi phía Bắc, duyên hải miền Trung, và Đồng bằng sông Cửu Long.

"Cơ chế chi trả tiền giảm phát thải carbon dựa trên kết quả (PforR) là một cơ chế được nhiều bên đồng thuận và đánh giá cao về tính khả thi. Hiện 12 tỉnh trong vùng Đề án 1 triệu ha lúa đang nỗ lực để đáp ứng những yêu cầu mà Ngân hàng thế giới đưa ra về cơ chế chi trả tiền giảm phát thải”.

Ông Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Ông Đoàn Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, cho biết Cục Lâm nghiệp đã tiếp nhận từ Ngân hàng thế giới số tiền 51,5 triệu USD trả cho việc mua tín chỉ carbon rừng tại Việt Nam. Hiện nay, số tiền này đang được giải ngân cho gần 70.000 người thụ hưởng và hỗ trợ các hoạt động sinh kế của cộng đồng địa phương theo kế hoạch chia sẻ lợi ích. Quỹ phát triển rừng đã tiếp nhận nguồn tiền từ WB và Việt Nam đã hoàn thành việc chi trả 77% số tiền này. Dự kiến trong năm 2024, việc chi trả sẽ được hoàn tất.

“Hiện vẫn còn khoản dư là 5,9 triệu tấn tín chỉ CO2, và WB đã đề xuất các phương án xử lý. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã báo cáo vấn đề này với Chính phủ, và dự kiến trong năm nay sẽ hoàn thiện hồ sơ để cập nhật thông tin đầy đủ”, ông Nam thông tin.

Ông Nam bày tỏ mong muốn WB tiếp tục tăng cường hỗ trợ cho các dự án phát triển rừng bền vững tại những địa phương đang phải đối mặt với rủi ro thiên tai, nhằm giúp các địa phương này thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu.

Đề cập về mua bán tín chỉ carbon trong ngành lúa gạo, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết Việt Nam đang phấn đấu từ nay đến năm 2030 sẽ thiết lập được 1 triệu ha lúa chuyên canh giảm phát thải tại đồng bằng sông Cửu Long. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề ra mục tiêu mỗi năm toàn ngành lúa gạo giảm phát thải được 10 triệu tấn carbon.

"Gần đây, phía WB đã đề xuất cơ chế chi trả tiền giảm phát thải carbon dựa trên kết quả (PforR) cho Đề án 1 triệu ha lúa, với đơn giá chi trả 10 USD/1 tín chỉ carbon giảm phát thải. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã làm việc với các Bộ, ngành để thảo luận về khả năng xây dựng cơ chế chi trả riêng biệt cho Đề án 1 triệu ha", Bộ trưởng Hoan thông tin.

Bà Sherman đánh giá cao sự chủ động của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và chúc mừng 6 tỉnh Bắc Trung bộ tham gia Chương trình Giảm phát thải (ERP) trong trồng rừng và phát triển rừng, với thành tích ấn tượng là tạo ra 16,2 triệu đơn vị giảm phát thải (ER) trong giai đoạn báo cáo đầu tiên từ năm 2018 - 2019. Đồng thời hy vọng, không chỉ ngành lâm nghiệp, mà các lĩnh vực trồng trọt ở Việt Nam, trong đó có trồng lúa cũng của Việt Nam cũng sẽ đạt được mục tiêu về tiền giảm phát thải carbon.